Triduum Paschalne
Zamieszczone przez eryk | Kategorie Publicystyka
Giotto di Bondone „Pocałunek Judasza”
Ostatnia Wieczerza, którą Jezus spożywał z apostołami, była tradycyjną ucztą paschalną, przypominającą wyjście Izraelitów z niewoli egipskiej. Wszystkie gesty i słowa Jezusa, błogosławieństwo chleba i wina nawiązują do żydowskiej tradycji. Jednak Chrystus nadał tej uczcie nowy sens. Mówiąc, że poświęcony chleb jest Jego Ciałem, a wino Krwią, ustanowił Eucharystię. Równocześnie, nakazał apostołom: „To czyńcie na Moją pamiątkę”. Tradycja upatruje w tych słowach ustanowienie służebnego kapłaństwa, szczególne włączenie apostołów i ich następców w jedyne kapłaństwo Chrystusa. W liturgii, podczas śpiewu hymnu „Chwała na wysokości Bogu”, którego nie było przez cały Wielki Post, biją dzwony. Po homilii ma miejsce obrzęd umywania nóg.
Po Mszy św. rusza procesja do tzw. ciemnicy. Tam rozpoczyna się adoracja Najświętszego Sakramentu. Znakiem odejścia Jezusa, który po Ostatniej Wieczerzy został pojmany, jest „ogołocenie” ołtarza. Aż do Wigilii Paschalnej ołtarz pozostaje bez obrusa, świec i ozdób.
Wielki Piątek to dzień Krzyża. Po południu odprawiana jest Liturgia Męki Pańskiej. Kapłani wchodzą w ciszy. Przed ołtarzem przez chwilę leżą krzyżem, a po modlitwie wstępnej czytane jest proroctwo o Cierpiącym Słudze Jahwe i fragment Listu do Hebrajczyków. Następnie czyta się, zwykle z podziałem na role, opis Męki Pańskiej według św. Jana.
Centralnym wydarzeniem liturgii wielkopiątkowej jest adoracja Krzyża. Zasłonięty fioletowym suknem Krzyż wnosi się przed ołtarz. Celebrans stopniowo odsłania ramiona Krzyża i śpiewa trzykrotnie: „Oto drzewo Krzyża, na którym zawisło zbawienie świata”, na co wierni odpowiadają: „Pójdźmy z pokłonem”. Po liturgii Krzyż zostaje w widocznym i dostępnym miejscu, tak by każdy wierny mógł go adorować. Jest on aż do Wigilii Paschalnej najważniejszym punktem w kościele.
Ostatnią częścią liturgii Wielkiego Piątku jest procesja do Grobu Pańskiego. Na ołtarzu umieszczonym przy Grobie wystawia się Najświętszy Sakrament w monstrancji okrytej białym welonem – symbolem całunu, w który owinięto ciało zmarłego Chrystusa. W wielu kościołach przez całą noc trwa adoracja.
Stacje Męki Pańskiej J.Mehoffer
W dawnych wiekach w Wielki Piątek w całej Europie odbywały się procesje biczowników, bijących się dyscyplinami po obnażonych plecach aż do krwi. Jeszcze w drugiej połowie XVIII wieku zwyczaj ten był w Polsce powszechny w niektórych państwach Ameryki Łacińskiej oraz na Filipinach nadal jest kultywowany. W krajach tych znany jest również zwyczaj wieszania ochotników na kilka minut na krzyżu. Idea ceremonii jest taka aby jak najwierniej odtworzyć wydarzenia ukrzyżowania Chrystusa.
W Wielki Piątek odprawiane są także nabożeństwa Drogi Krzyżowej. W wielu kościołach rozpoczyna się ono o godzinie 1500, gdyż właśnie około tej godziny wedle przekazu Ewangelii Jezus zmarł na Krzyżu. Tradycja nabożeństw Drogi krzyżowej powstała w Jerozolimie. W I połowie XIV wieku, przejęli franciszkanie opiekę nad sanktuariami jerozolimskimi w tedy też rozwinął się kult „dróg”, czyli przejścia Chrystusa z pretorium Piłata, na Golgotę.
Odwiedzanie Ziemi Świętej przez wielu pielgrzymów sprawiało, że po powrocie do domu starali się o stworzenie namiastki Jerozolimy, by łatwiej odczuć to, co przeżywali w miejscu Męki Zbawiciela. Począwszy od XV wieku w całej Europie wznoszono budowle przypominające jerozolimskie. Zespoły tych budowli nazywano kalwariami. Pierwsza Kalwaria powstała w latach 1405-1420 w południowej Hiszpanii.
W Polsce popularnym nabożeństwem stała się w XVI w. Pierwsza powstała na Górze Żarek, budowę zainicjował wojewoda krakowski Mikołaj Zebrzydowski, który mieszkał nieopodal na zamku w Lanckoronie. Kalwaria Zebrzydowska, bo tak nazwano później miejscowość, która powstała przy kalwarii, już w XVII wieku ściągała tłumy pielgrzymów.
Stacje Męki Pańskiej J.Mehoffer
W Polsce znany jest też od XII obyczaj Straży Grobowych. Dawniej były to honorowe formacje wojskowe lub para wojskowe. Za czasów Augusta III w Warszawie straże grobowe składały się z drabantów królowej i oddziałów artylerii konnej, a w innych miastach z oddziałów wojskowych różnych rodzajów broni, w paradnych mundurach.
W końcu XIX w. w niektórych regionach Wielkopolski straże występowały w mundurach z elementami orientalnymi (turbany, krzywe szable tureckie). Wiejskie straże grobowe również przebierały się za wojsko. Obyczaj straży grobowych utrwalił się w tradycji polskiej i jest ciągle żywy. Każdego roku warty przy grobach Pańskich pełnią strażacy w mundurach galowych. W Polsce znany jest również i do dziś kultywowany wielkopiątkowy obyczaj obmywania się wodą ze strumienia. W Wielki Piątek świtem – „o słońca wschodzie” gospodarz udawał się nad brzeg rzeki aby zaczerpnąć wody. Zanosił ją do domu gdzie każdy domownik miał obowiązek przemyć twarz. Woda ta miała działanie oczyszczające. W Wielki Piątek obowiązywał także post ścisły, jadano tylko chleb i wodę.
Wielka Sobota w tradycji polskiej to dzień adorowania Grobu Chrystusa, Święcenia Potraw i Liturgii Światła. Święcenie pokarmów, zwane powszechnie święconką, ma długą tradycję a w Polsce, jest znane co najmniej od XIV wieku. Początki tego zwyczaju na świecie sięgają nawet ósmego stulecia. Początkowo święcono tylko baranka zrobionego z chleba lub ciasta, jako symbol Chrystusa i jego Triumfu. Z czasem dołączano inne potrawy: ser, masło, ryby, olej, szynki kiełbasy, ciasto, mazurki, baby, kołacze i wino i najpóźniej jajka. W każdym regionie skład święconki był inny. Kiedyś błogosławieństwo pokarmów odbywało się na dworach szlacheckich, ponieważ poświęcone musiało być wszystko, co miało znaleźć się na świątecznym stole. W niektórych rejonach po powrocie z kościoła trzeba było trzykrotnie obejść ze święconym domostwo, aby odpędzić wszelkie złe moce. Wchodząc do domu ze święconką wyrzekano „święcenie do izby, robactwo z izby”. Wierzono, że dzięki temu węże, żmije i ropuchy nie wejdą do zabudowań.
Wieczorna Eucharystia w ramach Wigilii Paschalnej należy do Wielkanocnej Niedzieli. Jest to związane z żydowską rachubą czasu. (Każde święto rozpoczyna się już poprzedniego dnia wieczorem po zachodzie słońca). Rozpoczyna ją liturgia światła. Przy kościele układa się duży stos i rozpalana ogień. Gdy stos już przygasa święci się ogień od którego kapłan zapala Paschał, który symbolizuje zmartwychwstałego Chrystusa. Następnie Paschał wnosi się do okrytej mrokiem świątyni, a wierni zapalają od niego swoje świece, przekazując sobie wzajemnie światło. Zwieńczeniem obrzędu światła jest uroczysta pieśń „Exultet”. Dalsza część liturgii paschalnej to czytania przeplatane psalmami. Przypominają one całą historię zbawienia, poczynając od stworzenia świata, przez wyjście Izraelitów z niewoli egipskiej, proroctwa zapowiadające Mesjasza aż do Ewangelii o Zmartwychwstaniu Jezusa. Kapłan dokonuje poświęcenia wody, wierni odnawiają swoje przyrzeczenia chrzcielne wyrzekając się grzechu, Szatana i wszystkiego, co prowadzi do zła oraz wyznając wiarę w Boga Ojca, Syna i Ducha Świętego. W niektórych kościołach sprawowany jest w Wielką Sobotę sakrament Chrztu.
Opracowanie: MW na podst. www.wiara.pl
[al2fb_like_button]
